ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମରେ ନବରାତ୍ରୀଙ୍କର ବିଶେଷ ମହତ୍ୱ ରହିଛି ଏବଂ ଏହି ପର୍ବ ବର୍ଷରେ ଚାରିଥର ଆସିଥାଏ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଶାରଦୀୟ ନବରାତ୍ରୀ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଲୋକମାନେ ୯ ଦିନ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମା’ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ପୂଜା କରନ୍ତି । ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି ଶାରଦୀୟ ନବରାତ୍ରୀ ସମୟରେ ସଞ୍ଜୀ ମାତାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ଘରେ ପୂଜା କରାଯାଏ । ଯାହା କଳା ଏବଂ ଲୋକ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଦର୍ଶାଏ । ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ସଞ୍ଜୀ ମାତା କିପରି ତିଆରି ହୁଏ ଏବଂ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ୱ?
କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାଧାରଣ ମା’ଙ୍କର ପୂଜା ହୁଏ
ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର କିଛି ଗ୍ରାମ ବ୍ୟତୀତ ସଞ୍ଜୀ ପର୍ବ ମଧ୍ୟ ପଶ୍ଚିମ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ମହାନ ଉତ୍ସବରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେମାନେ ଏହି ଉତ୍ସବକୁ ଦିଲ୍ଲୀ ଏବଂ ଏନସିଆରରେ ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରୁଛନ୍ତି ।
ଏହା କିପରି ସାଧାରଣ ଅଟେ
ସଞ୍ଜୀ ପର୍ବରେ ସଞ୍ଜୀ ମାତା ଘରେ ହିଁ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ମାଟି ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ମାଟି ସାହାଯ୍ୟରେ ଏକ ଚିତ୍ର ଆକୃତିର ହୋଇ ତା’ପରେ ଗାଈ ଗୋବର ବ୍ୟବହାର କରି କାନ୍ଥରେ ଲେପନ କରାଯାଏ । ସଞ୍ଜୀ ମାତାଙ୍କ ଚିତ୍ର ସହିତ କାନ୍ଥରେ ୯ ନବରାତ୍ରୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟ ତିଆରି କରାଯାଇଛି । ସଞ୍ଜୀ ମାତାଙ୍କୁ ଚୁଡି, ବିନ୍ଦି ଓ ସିନ୍ଦୁର କରାଯାଇଥାଏ । ଏକ ସୁନ୍ଦର ଲୁକ୍ ଦେବା ପରେ ସେମାନଙ୍କୁ ନବରାତ୍ରୀର ପ୍ରଥମ ଦିନରେ ପୂଜା କରାଯାଏ ।
ଝିଅମାନେ ପୂଜା କରନ୍ତି
ସଞ୍ଜୀ ପର୍ବ ମୁଖ୍ୟତଃ ମହିଳା ଏବଂ ବାଳିକାମାନେ କରିଥାନ୍ତି । । ସେମାନେ ଏକାଠି ସଞ୍ଜୀ ତିଆରି କରନ୍ତି ଏବଂ ତା’ପରେ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ୯ ଦିନ ପୂଜା କରନ୍ତି । ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଝିଅମାନେ ସଞ୍ଜୀ ମାତାଙ୍କର ଆରତୀ ଏବଂ ଭଜନ ଗାନ କରନ୍ତି ଏବଂ ତା’ପରେ ତାଙ୍କୁ ଭୋଗ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ସମସ୍ତ ଝିଅ ପରସ୍ପରର ଘରକୁ ଯାଇ ସାଧାରଣ ପୂଜା କରନ୍ତି ।
ଦଶରା ଦିନ ହୋଇଥାଏ ବିସର୍ଜନ
ସଞ୍ଜୀ ମାତାଙ୍କୁ ୯ ଦିନ ପୂଜା କରିବା ପରେ ସେ ଦଶମ ଦିନରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଦଶହରା ଦିନ ବିସର୍ଜନ କରାଯାଏ । ବିସର୍ଜନ ପୂର୍ବରୁ ସଞ୍ଜୀଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଭୋଗ ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ । ଏହା ପରେ ଏହାକୁ କାନ୍ଥରୁ ବାହାର କରି ନିକଟସ୍ଥ ପୋଖରୀରେ ବିସର୍ଜନ କରାଯାଏ ।
(ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ: ଏଠାରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ସୂଚନା ସାମାଜିକ ଏବଂ ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।)